Rogier Verhagen: Flatportret

 19,50 incl. BTW

De Vennenflat: symbool van vooruitgang

Beschrijving

Flatportret: kantelpunt in de geschiedenis van Delfzijl

De recent afgebroken Vennenflat (1969) aan de kust van Delfzijl was bij uitstek het symbool van de vooruitgang in de jaren ’60 van de vorige eeuw. Het was een tijdgeest waarin de overheid de nadruk legde op een centraal maakbare samenleving. Daar denken we nu veel genuanceerder over.

Beeldmerk nieuwe denken
De bouw en de afbraak van de Vennenflat zijn markant in de geschiedenis van de havenstad. Een voorbeeld van hoe stads- en gebiedsontwikkeling Nederland ingrijpend veranderde en verandert. Dit boek vertelt het verhaal van Delfzijl.

Groeigedachte
De jaren zestig waren doordesemd van de groeigedachte. Nederland zou in 2020 meer dan 20 miljoen inwoners tellen en die inwoners moesten ordentelijk over Nederland worden gespreid. De agglomeratie Delfzijl-Appingedam zou in 2020 groeien tot meer dan 100.000 inwoners, mede als gevolg van de ontwikkeling van de industrie in Delfzijl en de Eemshaven.
In Groningen was gas gevonden, werd zout gewonnen en de haven van Delfzijl zou daar groots van profiteren. De regio zou bedrijven trekken en dus werkgelegenheid bieden. Een prachtige en economisch zeer kansrijke periode diende zich aan. Het ambitieuze gemeentebestuur van Delfzijl had hier wel oren naar.
Delfzijl ging volgens ieders verwachting groeien van een plaats met 11.000 inwoners naar een economisch bruisende havenstad van 40.000 inwoners en misschien wel meer. Ook Appingedam en de omgeving van Holwierde en later Bierum zouden aanmerkelijk groeien. De hele Eemsdelta-regio telde naar verwachting op korte termijn 125.000 inwoners.

Nieuw centrumplan
Het centrum van Delfzijl had toen nog een dorpskarakter dat volgens het bestuur niet meer paste bij het nieuwe perspectief. Sloop van het oude centrum was het motto. Dit gebeurde met weinig oog voor de historische context, zoals in dit boek de foto’s van Delfzijl uit de jaren 50 laten zien. De sloop maakte ruimte voor een totaal nieuw centrumplan met veel winkelruimte, parkeergelegenheid en een nieuw verkeerscirculatieplan.
Het nieuwe centrum zou de katalysator zijn waardoor het voor veel meer chemische industrie aantrekkelijk werd zich in de noordelijke regio te vestigen. Al die fabrieken trokken personeel aan en die mensen moesten in Delfzijl een woning vinden. Dat leverde mogelijkheden op. De keus werd gemaakt om meer winkels en bedrijvigheid in het centrum te vestigen. De woonfunctie van het centrum kwam daardoor op het tweede plan.

Beeldmerk nieuwe denken
Het boek ‘Flatportret’ gaat niet alleen over de Vennenflat. Het is veel meer dan dat. De flat staat symbool voor de toenmalige visie op ruimtelijke ordening. Niet alleen in Delfzijl en de provincie Groningen, maar voor Nederland. De Vennenflat was het beeldmerk van dit nieuwe denken.
Maar de oliecrisis gooide roet in de ambities. Bedrijven trokken zich terug en dat doorkruiste de groei en ontwikkeling van Delfzijl, waar geen weg terug meer was in de sloop. In de stad Groningen werd ternauwernood voorkomen dat de Grote Markt via een vierbaansweg bereikbaar zou worden en er ontstond aandacht voor stads- en dorpsvernieuwing. Niet slopen, maar het ‘oude’ bewaren en vernieuwen, werd het motto. Burgemeester Gerard Beukema van Delfzijl: “Maar dat is achteraf gepraat. Wie neemt de lokale bestuurders van toen hun ambitie kwalijk?”
Delfzijl kreeg zijn Vennenflat en de inwoners waren er maar wat trots op. De stad Groningen werd naar de kroon gestoken. Waar anders buiten de provinciale hoofdstad werd zo de lucht in gebouwd?

Voelen dat we in een havenstad wonen
In de nieuwe stedenbouwkundige visie van Delfzijl anno 2019 levert de sloop van de flat een bijdrage om de verbondenheid van Delfzijl met de haven, het strand en de zee te vergroten. Op dit moment wordt aan de uitvoering van die visie hard gewerkt. De haven wordt bij het stedelijke gebied getrokken en laat de stad voelen dat het een havenstad is.
De dijk wordt anders ingericht dan vroeger: glooiender, met een mooie brug eroverheen zodat het strand goed bij de stad betrokken wordt. Het is dus nu onderdeel van een groter geheel, maar het is toch nog steeds een dijk. Gekeken wordt hoe de dijk in de toekomst kan ‘verdwijnen’. Daar wordt nu al beleid op gemaakt, door de aanleg van kwelders en later eventueel een stormvloedkering die alleen dicht gaat bij extreem hoog water.

Acantus
In 2012 kocht woningcorporatie Acantus de Vennenflat van Delta Lloyd. Het was de tijd dat meer partijen doordrongen raakten van de noodzaak de inmiddels verouderde flat te slopen en er voor te zorgen dat de flatbewoners elders in Delfzijl een plekje vonden. Acantus kon hier prima bij helpen, vertelt toenmalig bestuurder Harry Kremer. Voor de toekomstplannen werkten gemeente, Acantus en provincie Groningen samen in de OMD (Ontwikkelingsmaatschappij Delfzijl).

Halve eeuw bewustwording
IJzebrand Rijzebol (sinds 2012 wethouder in Delfzijl) denkt dat Delfzijl nog steeds last heeft van de effecten van de oliecrisis van 1973. “We zijn nu goed bezig om onze identiteit als havenstad terug te pakken. We moeten het kunnen ‘proeven’. De geschiedenis bewees al vrij snel na 1973 dat we dat aantal van 40.000 inwoners nooit zouden halen. Toch zijn we ons beleid van toen eigenlijk pas na 2012 terug gaan draaien. Momenteel hebben we ruim 24.000 inwoners. We hebben dus al die jaren veel te veel winkelruimte gehad voor te weinig inwoners. De oplossing is dan: inkrimpen. Dat kan maar op één manier vind ik: alles naar binnen trekken. Die bewustwording is het moeilijkste aspect van het hele proces. Dat heeft dus bijna een halve eeuw geduurd. Nog is men heel voorzichtig.”

Historisch kantelpunt
De Vennenflat is heel bepalend geweest voor hoe het centrum van Delfzijl eruit heeft gezien. Het stond symbool voor de hoop en verwachting van de gemeente in het naoorlogse tijdperk. De sloop van de flat is een kantelpunt in de geschiedenis van de gemeente en kan het symbool zijn voor het nieuwe perspectief voor Delfzijl.

Bewoners
De interviews in dit boek laten zien dat bewoners van het eerste uur en ook zij die daarna een woning in de Vennenflat kregen, vergroeiden met hun flat en dat het meer is dan nostalgie waarmee zij terugkijken. Zij hebben de flat in hun hart gesloten. Dit blijkt ook uit de gesprekken met de wijk- en bewonersconsulent en de hier gevestigde ondernemers.
De bewoners hebben met veel plezier in de Vennenflat gewoond. Het was hun thuis, met een uniek uitzicht. De sloop overviel hen: “We lazen het in de krant”

isbn: 9789052943008